لى كۇينىڭ ئاسپىرانتلىققا ئىمتىھان بېرىشى

سىرتتا خىزمەت قىلىۋاتقان كادىر لۇ جىشېن خىزمىتىدىن مەلۇمات بېرىش ئۈچۈن لياڭشەنگە قايتىپ كېلىۋىدى، رۇەن ئاكا -ئۇكا ئۈچەيلەن سالامغا باردى. گەپ ئارىلىقىدا، رۇەن شياۋئېر:
ـــ لۇ ئاغا، ئۇقتىڭىزمىكىن، لى كۇي ئاسپىرانتلىققا ئىمتىھان بەرگۈدەك، ـــ دىدى.
لۇ جىشېن قاقاقلاپ كۈلۈپ:
ـــ ئۇ چوقۇم ساختا دىپلوم بىلەن سوڭ ئاغام ۋە باشقىلارنى ئالدىماقچى، بۇ نىمە دىگەن شەرمەندىلىك. مەن جەزمەن بۇ ئىشنى سۇڭ ئاغامغا مەلۇم قىلاي، لياڭشەن باتۇرلىرىنىڭ نامىنى بۇلغىمىسۇن يەنە، ـــ دېدى.
لۇ جېشىن سوڭ جياڭغا خىزمىتىدىن دوكلات بەرگەندە، دەرۋەقە لى كۇينىڭ ئىشىنى تىلغا ئالدى. سۇڭ جياڭ ئاڭلاپ كۈلۈپلا قويدى.
ۋۇ يوڭ :
ـــ لى كۇي ئىنىمىز بۇ ئىككى يىلدىن بېرى جىق ئالغا باستى. بولۇپمۇ ساۋات چىقىرىشتا. مەسىلەن، ئۇنىڭ ھۆججەتلەرگە سىزغان چەمبىرىكى ئىلگىرىكىدىن جىق يۇمۇلاقلىشىپ كەتتى. تېخى بىر قېتىم مەن ئۇنى سىركۇل بىلەن سىزدىمىكىن دەپ قالدىم. دىپلومغا كەلسەك، مىنىڭ بىلىشىمچە ھەممىسى راست، خەق نىمە دىمەيدۇ. ھەممىسى ئېغىزدىكى تۇترۇقسىز گەپلەر، ئىشەنچىلىك ئەمەس. لى كۇي ئىنىمىزنىڭ تىلى گال، ئىپادىلەش ئىقتىدارى تۆۋەن بولغاچقا، قوسىقىدىكى بىلىمنى دەرھال ئىپادىلەپ بېرەلمەيدۇ، ـــ دېدى.
گوڭسۇن شېڭ مۇنداق دېدى :
ـــ مەن ئىنتىزام تەكشۈرۈشتە ئىشلەيمەن، بۇ مەسىلىگە ئۇزاقتىن بېرى كۆڭۈل بۆلۈپ كەلدىم. مەن سىزگە شۇنداق كاپالەت بېرىمەنكى، لياڭشەندە تاكى ھازىرغىچە بىر پارچىمۇ ساختا دىپلوم بايقالمىدى، دىپلوملارنىڭ ھەممىسى راست. جىشېن ئىنىم، سىز بەك كۆپ ئويلاپ كېتىپسىز.
سوڭ جياڭ كۈلۈپ تۇرۇپ:
ـــ جىشېن ئىنىم، مەن لى كۇيغا بىر ئاز يان باسىمەن، بۇنىسى راست. ئەمما سىز خاتىرجەم بولۇڭ. مەن ئۇنىڭ ساختا دىپلوم بىلەن بىزنى ئالدىشىغا، لياڭشەندىكى چوڭ ئىشلىرىمىزغا زىيان سېلىشىغا ھەرگىز يول قويمايمەن. ھازىر بازار ئىگىلىكى يولغا قويۇلىۋاتىدۇ، رىقابەت كەسكىن. شۇنداق ئىكەن، بۇنداق ساختا دىپلوم كۆتىرىۋالغانلار ئۆزىگە ئۆزى ئورا كولىغان بولمامدۇ؟ سىزمۇ تىرىشىڭ، لياڭشەندىكى 108 كادىرنىڭ كۆپىنچىسى دوكتۇر، ماگىستىر. شۇڭا باشقىسىنى دېمەيلا قوياي، مەن ئادەتتە يىغىن ئاچساممۇ بۇنىڭدىن بەكمۇ شەرەپ ھىس قىلىمەن، ـــــ دېدى.
لۇ جىشېن سوڭ جياڭنىڭ ئىشخانىسىدىن چىقىپ، ئويلىغانسىرى گاڭگىراپ قالدى. ئۇ ئۇدۇل لى كۇينى ئىزدەپ ماڭدى. لى كۇي بۇ چاغدا ئىشىكنى دۈملەپ، ھاراق ئىچكەچ ئىت پاچىقى يەۋاتاتتى. ئىشخانىدىن گۈپۈلدەپ ھاراق پۇرىقى پۇراپ كەتكەن ئىدى. ھەممە يەر قالايمىقان تاشلانغان گۆش ۋە ئۇستىخانلار بىلەن توشۇپ كەتكەن ئىدى. لېكىن بىرەر پارچىمۇ كىتاپ كۆرۈنمەيتتى. لى كۇي لۇ جىشېننى كۆرۈپ قولىدىكى پاچاقتىن بىر چىشلەم چىشلىۋېلىپ:
ــــ كۈتكەن رەقىبىم ئاخىرى كەلدى. كېلىڭ، قانغۇچە ئىچەيلى، كىم بالدۇر يىقىلسا شۇ ئىت بولسۇن! ــــ دېدى بوم ئاۋازدا.
لۇ جىشېن ئالدىراپ لى كۇينىڭ ئاسپىرانتلىققا ئىمتىھان بەرگەن ئىشىنى سورىدى. لى كۇي قاتتىق كۈلۈپ كېتىپ: ــــ ھەممىسى سوڭ ئاغامنىڭ مودا قوغلاشقانلىقىنىڭ كاساپىتى بولمامدۇ، زىيالىيلاشتۇرىمەن دەپ قانداق يول بىلەن ھەل قىلغان دىپلوم بولسۇن، زادىلا كارى بولمىدى، ئۇنداق قىلمىغانلارنى ئەمەلدار قىلمىدى، ئىش ئورنىدىن قالدۇرىۋەتتى. بۇ مەن تۆمۈر كالىنى تار يەردىن قىستىغانلىق ئەمەسمۇ؟ ئۆگىنىش؟ مېنىڭ كىتابقا قارىساملا بېشىم ئاغرىيدۇ. ھېلىمۇ ياخشى، ئوبدان بىر كاتىبىم بولۇپ قاپتۇ. مەن ئۈچۈن ھەممىنى شۇ قىلىدۇ. مېنىڭ ئورنۇمدا دەرسكە قاتنىشىدۇ، ئىمتىھان بېرىدۇ. بۇ سولتەك ئەلەمدە بولمىغىنى بىلەن بىلىمى خېلى چوڭقۇر. سوڭ ئاغام مېنى دەپ مەكتەبكە نۇرغۇن كۈمۈش سۈڭگۈتتى. ئاناڭنى، نىمە دېگەن ياخشى، بىر خەتمۇ تونۇمايدىغان تۆمۈر كالا ستۇدېنت بولۇپ قالدى. ھا...ھا... تېخى ئوقۇش پۇلىنى ھۆكۈمەت چىقىرىدۇ، ماڭا بىر تىيىنمۇ زىيان يوق، نىمە بولسا بولمامدۇ، ئىمتىھان بەرسەم بېرىمەن، بۇ قانچىلىك ئىشتى، لۇ ئاغا، سىزمۇ دىپلومدىن بىر قانچىنى ھەل قىلىۋالمامسىز؟ ھازىر دېگەن دىپلوم دەۋرى ئەمەسمۇ؟ بەك ئاسان، يەنە بىر تەرەپتىن سوڭ ئاغاممۇ خوش بولىدۇ، لياڭشەنگىمۇ شەرەپ، ــــ دېدى.
لۇ جىشېن قاتتىق ھەسرەت چەكتى. بۇ ئىشقا ۋۇ يوڭ، گوڭسۇن شېڭلارنىڭ دىپلومنىڭ راستلىقىغا قەسەم بېرىپ كاپالەت بەرگەنلىكىدىن ئاغرىنغىلى بولمىغىدەك. دەرۋەقە دىپلوم ھەقىقىكەن، پەقەت ئادەم ساختىكەن.
يى مىڭ ئىمزالىق بۇ فىليەتون ئەسلى «ياشلار پايدىلىنىش گېزىتى» نىڭ 2002-يىلى 25- دىكابىردىكى سانىغا بېسىلغان، «مىكرو ھىكايىلەردىن تاللانما» ژۇرنىلىنىڭ 2003-يىللىق 6- سانىغا كۆچۈرۈپ بېسىلغان.
سەلىمە يۈسۈپ تەرجىمىسى
(تەرجىمان: لۈكچۈن يېزا ئىگىلىك ماشىنىلىرىنى باشقۇرۇش مۇلازىمەت پونكىتىدىن)
«تۇرپان» ژۇرنىلىنىڭ 2003- يىللىق 3- سانىدىن ئېلىندى.